تاثیر استرس در بیماری‌های تنفسی
فهرست موضوعات
استرس اغلب به عنوان یک وضعیت ذهنی شناخته میشود که تاثیرات بسیار مخربی را می‌تواند در افراد مختلف داشته باشد. ضررهایی که استرس روی سلامتِ روان و جسم انسان‌ها می‌گذارد، بسیار زیاد و گاهی اوقات هم جبران‌ناپذیر است. یکی از این موارد، تاثیرات مخرب استرس روی دستگاه تنفسی است. مطالعات نشان داده است که استرس می‌تواند منجر به تخریب بافت‌های ریه و در نتیجه به خطر انداختن سلامت فرد شود. استرس همچنین می‌تواند موجب ایجاد بیماری‌های مزمن ریوی مانند آسم و حتی بیماری انسداد مزمن ریه یا همان COPD شود.
استرس چیست؟
استرس یک نوع واکنش طبیعی در بدن انسان است که معمولا با یک تغییر و یا تهدید به وجود آمده و نیاز به پاسخ و یا رفع شدن دارد. استرس می‌تواند به طور کلی شرایط فیزیکی بدن را تحت‌الشعاع خودش قرار داده و موجب به وجود آوردن تغییرات اساسی در آن شود. به خاطر این که در چنین شرایطی، هورمون‌هایی در بردن فرد ترشح می‌شوند که موجب هوشیارتر کردن مغز می‌گردد. چنین چیزی برای بقای انسان، در ذات او وجود دارد. چرا که در گذشته، یعنی زمانی که انسان غارنشین بود، اگر عواملی موجب تهدید او می‌شدند، بدن با ترشح کردن هورمون‌هایی موجب هوشیارتر شدن مغز می‌شد. سپس انسان با هوشیاری بیشتری در محیط اطراف خود رفت و آمد کرده و یا واکنش نشان می‌داد.
اما در چنین شرایطی تغییرات فقط به هوشیارتر شدن مغز ختم نمی‌شود. بلکه تنفس انسان سریع‌تر شده، ماهیچه‌هایش منقبض می‌شوند و ضربان قلب او هم افزایش می‌یابد. همان‌طور که گفتیم این یک واکنش طبیعی در طبیعیست انسان برای محافظت از او است. اما مشکل اینجاست که در گذشته، فقط در شرایط خاصی انسان دچار استرس می‌شد. یعنی هنگام مواجه شدن با حیوانات درنده، موقع شکار، زمان دفاع کردن از خود و خانواده‌اش، جنگیدن و… ولی متاسفانه با پیشرفت زندگی بشر و صنعتی شدن جوامع، دلایل بسیار زیادی برای استرس کشیدن وجود دارند. تصور کنید در این شرایط، همان واکنش طبیعی به وفور در بدن رخ داده و ضربان قلب و تنفس افراد تغییر پیدا کنند. طبیعیست که این تغییرات فیزیکی، موجب به وجود آمدن مشکلات حاد دیگری خواهند شد.
بیشتر بخوانید:مهمترین بیماری‌های انسدادی ریه بر مسیر های تنفسی
آیا استرس همیشه نقش مخرب دارد؟
اگر بخواهیم در یک کلام به این سوال پاسخ بدهیم باید بگوییم که هیچ چیزی در حد تعادل بد نیست! بدین معنا که حتی استرس هم باید در انسان وجود داشته باشد. اما مقدار بیش از حد آن، می‌تواند بسیار مشکل‌آفرین شود. در یک مطالعه‌ای، محققان به این نتیجه رسیدند که دانشجویان درس‌خوان، معمولا از شب امتحان ترس بیشتری دارند و به همین دلیل دقیقه نودی نیستند. یعنی این دانشجویان حتی با فکر کردن به شب امتحان هم استرس گرفته و در طول ترم درس می‌خوانند و شب امتحان با خیال راحت می‌خوابند و نتایج بهتری نسبت به بقیه می‌گیرند.
در واقع استرس هم خوب و بد دارد و نمی‌تواند آن را با یک ذره‌بین و از یک دیدگاه مساوی بررسی کرد. به همین دلیل، باید بگوییم که بی‌خیالی بیش از حد هم خوب نبود و به نوعی تفریط محسوب میشود. حتما شما هم در اطرافیانتان افرادی را دیده‌اید که به خاطر بی‌خیالی بیش از حد، اکثرا دچار مشکلات زیادی شده و هیچ وقت در زندگی‌شان پیشرفت نمی‌کنند. این موضوع به خاطر وجود نداشتن استرس در آن‌هاست. در نتیجه اگر استرس کنترل شده باشد هیچ مشکلی برای سلامت انسان نخواهد داشت. اما استرس طولانی مدت، تبدیل به یک مشکل مزمن شده و می‌تواند سلامت انسان و به خصوص دستگاه تنفسی او را تحت تاثیر خودش قرار بدهد.
استرس چگونه روی ریه‌ها تاثیر می‌گذارد؟
استرس و احساسات شدید می‌تواند باعث مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس و تنفس سریع در فرد شود. در افراد سالم، اثرات ناشی از استرس روی ریه‌ها معمولاً خطرناک نیستند، اما برای افرادی که مشکلات تنفسی دارند، چنین مواردی می‌تواند علائم بیماری‌شان را بدتر کند. حالا ممکن است از خودتان بپرسید که استرس چگونه می‌تواند این تغییرات اساسی را در ریه ایجاد کند؟ در واقع، استرس باعث ترشح هورمون آدرنالین در طی یک رویداد و اتفاق استرس‌زا یا تهدیدکننده میشود. با ترشح آدرنالین، ضربان قلب تندتر شده و مسیر جریان تنفسی ریه‌ها هم برای جذب بیشتر اکسیژن گسترش می‌یابد.
ممکن است چنین تغییری، در افرادی که هیچ مشکل تنفسی ندارند، کاملا نامحسوس بوده و برایشان مسائل جدی را ایجاد نکند. یعنی به طور کلی، افرادی که از سلامتی کامل برخوردار هستند، حتی در بدترین حالات استرس‌زا هم دچار کوچک‌ترین مشکلات تنفسی نمی‌شوند. اما در افرادی که مبتلا به بیماری‌های تنفسی هستند، این موضوع کاملا فرق خواهد کرد. چرا که افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی، در حالت عادی به راحتی قادر به نفس کشیدن نیستند. حالا تصور کنید تمام تغییراتی که در بالا شرح دادیم، به دلیل وجود استرس در فرد بیمار رخ بدهد. در چنین شرایطی فرد بیمار با مشکلات تنفسی بسیار جدی روبه‌رو شده و ممکن است اتفاق‌های بسیار خطرناکی را تجربه کند.
بیشتر بخوانید:آیا درد قفسه سینه خطرناک است؟
تاثیرات استرس از دیدگاه علم
زمانی که فرد استرس را تجربه می‌کند، ریه‌ها دچار هایپرونتیلاسیون می‌شوند. هایپرونتیلاسیون معمولا به برهم خوردگی نظم سیستم خودکار تنفسی گفته میشود که در آن، ریه بیش از میزان احتیاج ضروری بدن، عمل دم و بازدم را انجام می‌دهد. از طرفی دیگر، پاسخ بدن به استرس با آزاد شدن مولکول‌هایی مانند هیستامین‌ها و لکوترین‌ها همراه میشود که موجب باریک شدن مسیر جریان تنفسی در ریه و ایجاد مشکلات تنفسی در فرد میشود. مطالعات ثابت کرده است که استرس خطر حملات آسم در کودکان مبتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. با این که استرس باعث به وجود آمدن آسم نمی‌شود، اما می‌تواند پاسخ التهابی بدن به محرک‌های آسم را افزایش بدهد. این به نوبه‌ی خود مدت، دفعات و شدت علایم آسم را بیشتر می‌کند.
استرس فعالیت عصب واگ را هم تحریک می‌کند. عصب واگ نقش بسیار مهمی در تنفس دارد. چرا که این عصب به ماهیچه‌ی حساسِ مسیر جریان تنفسی متصل است. با انقباض و باریک شدن برونش‌ها (مسیر تنفسی بزرگی که از نای به ریه‌ها منتهی می‌گردد)، فرایند تنفس برای فرد بسیار سخت‌تر میشود. با توجه به دلایل علمی ذکر شده، چنین می‌توان نتیجه گرفت که استرس برای افراد مبتلا به بیماری تنفسی حکم سم را دارد و بسیار خطرناک است.
دکتر مهسا موسوی، فوق تخصص بیماری های ریه و آسم
دارای بورد فوق تخصصی، عضو انجمن متخصصان ریه اتحادیه اروپا و ایران
لازم به ذکر است که خدمات اسپیرومتری، برونکوسکوپی، تست خواب و توراسنتز مایع پلور(کشیدن آب ریه) توسط پزشک انجام میشود
جهت هماهنگی با مطب تماس بگیرید
آدرس مطب : مشهد- میدان بیمارستان امام رضا- ساختمان پزشکان سیمرغ – طبقه سوم – مطب دکتر مهسا موسوی
شماره تماس : 38584681-051