تنگی نفس ، از علائم تا درمان!

ممکن است برخی از افراد به دلایل متفاوت به تنگی نفس دچار شوند. تنگی نفس یا dyspnea می‌تواند از حالت خفیف و موقت تا حالت شدید و دائمی متغیر باشد. گاهی تشخیص و درمان تنگی نفس دشوار است؛ زیرا دلایل بسیاری ممکن است سبب ایجاد تنگی نفس شود. شاید برایتان جالب باشد بدانید که تنگی نفس یک مشکل رایج است؛ به همین دلیل می‌خواهیم علائم تنگی نفس، علت تنگی نفس و تشخیص تنگی نفس را توضیح دهیم؛ پس تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.

علائم تنگی نفس

تنگی نفس ممکن است به دلیل تقلای بیش از حد، قرار گرفتن در مکان‌های مرتفع و بلند همچون کوه ویا به‌عنوان علامتی از سایر شرایط پزشکی باشد.

علائم تنگی نفس شامل موارد زیر است:

• تنگی نفس پس از تقلا یا به دلیل شرایط پزشکی
• احساس خفگی به دلیل سختی تنفس
• سخت نفس کشیدن
• احساس سفتی در قفسه سینه
• تنفس سطحی و سریع
• تپش قلب
• خس‌خس کردن
• سرفه کردن

اگر تنگی نفس یا دیسپنیا، به‌صورت ناگهانی بروز کند یا علائم آن شدید باشد؛ ممکن است به دلیل یک شرایط جدی پزشکی به وجود آمده باشد.

علت تنگی نفس

یک‌بار رخ دادن تنگی نفس، همیشه به دلیل مشکل در سلامتی فرد نیست. ممکن است فردی پس از ورزش سنگین یا هنگامی که به مکان‌های مرتفع سفر می‌کند دچار تنگی نفس شود و همچنین ممکن است به دلیل قرارگیری در تغییرات دمایی زیاد به تنگی نفس دچار گردد. با این وجود تنگی نفس معمولاً به دلیل مشکلات سلامتی است. گاهی اوقات تنها به دلیل اضافه وزن اتفاق می‌افتد که با ورزش کردن علائم تنگی نفس بهبود پیدا می‌کنند؛ اما می‌تواند نشان‌دهنده یک مشکل جدی در سلامت فرد باشد. بر اساس گفته دکتر استیون والز شایع‌ترین علل تنگی نفس نارسایی قلبی، بیماری مزمن انسدادی ریه، بیماری بینابینی ریه پنومونی و مشکلات ذهنی که معمولاً مربوط به اضطراب است، است.

چنانچه تنگی نفس به صورت ناگهانی رخ دهد، آن را تنگی نفس حاد می‌دانند. علت تنگی نفس حاد می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:

• آسم
• اضطراب
• پنومونی
• پریدن غذا به گلو یا تنفس چیزی که مسیر هوایی را مسدود می‌کند.
• واکنش‌های آلرژیک
• آنمی
• از دست دادن میزان زیادی از خون که موجب آنمی می‌شود.
• در معرض میزان خطرناکی از کربن مونوکسید قرار گرفتن
• نارسایی قلبی
• هیپوتانسیون یا فشار خون پایین
• آمبولی ریوی که ایجاد لخته خون در عروق ریه است.
• گرفتگی یا کلاپس ریه
• هیاتال هرنیا

چنانچه فرد تنگی نفس را به مدت بیشتر از یک ماه تجربه کند، آن را تنگی نفس مزمن می‌دانند. علل تنگی نفس مزمن شامل موارد زیر است:

• آسم
• بیماری مزمن انسدادی ریه یا COPD
• مشکلات قلبی
• چاقی مفرط
• فیبروز بینابینی ریه که یک بیماری آسیب‌زننده به بافت ریه است.

برخی شرایط ریه هم ممکن است سبب تنگی نفس شود که مثال‌های آن در زیر آمده‌اند:

• خناق (التهاب حنجره و نای)
• آسیب ناشی ازضربه به ریه
• سرطان ریه
• توبرکلوزیس
• التهاب شامه ریه، التهاب بافت اطراف ریه
• ادم ریوی، زمانی‌که مایعات زیادی در ریه جمع شود.
• هایپرتانسیون ریه، افزایش فشار خون درون رگ‌های ریه
• سارکوئید، زمانی‌که دسته‌ای از سلول‌های التهابی درون ریه رشد می‌کنند.

همچنین تنگی نفس ممکن است به مشکلات قلبی زیر مربوط شود:

• کاردیومیوپاتی، دسته‌ای از بیماری‌ها که به عضلات قلب آسیب می‌زند.
• مشکلات ریتم قلبی
• نارسایی قلبی
• پری‌کاردیت، زمانی‌که بافت اطراف قلب ملتهب می‌شود.

محرک‌ها

ویژگی‌های محیطی همچون مواد شیمیایی، دود، گرد و غبار و بخار ممکن است شرایط تنفس را برای افرادی که به تنگی نفس دچار هستند، سخت‌تر کند. افرادی که به آسم دچار هستند در مواجهه با آلرژن‌هایی همچون گرده یا کپک، تنگی نفس آن‌ها تحریک می‌شود. برخی از مواد آلوده‌کننده که سبب تنگی نفس می‌شوند، همچون مصرف دخانیات، توسط خود شخص انجام می‌گیرد و قابل پیشگیری است.

‏COPD به بیماری‌های مختلف انسدادی ریه مربوط می‌شود که شامل امفیزم و برونشیت مزمن است. تمام این شرایط می‌تواند نفس کشیدن را سخت‌تر کند. نمی‌توان گفت همه افرادی که تنگی نفس دارند دچار COPD هستند؛ اما ۹۰ درصد کسانی که COPD دارند، در دوره‌ای دخانیات مصرف کرده‌اند.

تشخیص تنگی نفس

یک پزشک معمولاً بر اساس آزمایش کامل فیزیکی فرد در کنار شرح حال آن‌ها می‌تواند تنگی نفس را تشخیص دهد. بیمار نیاز است توضیح دهد حملات تنگی نفس او کی و چگونه آغاز شد، چه مدت طول کشید، چندبار اتفاق افتاد و به چه میزان حاد بود. همچنین پزشکان ممکن است برای تشخیص تنگی نفس به‌صورت اختصاصی‌تر از تصاویر X-ray قفسه سینه و CT استفاده کنند و سلامتی قلب، ریه‌ها و سیستم‌های مربوط به آن را بسنجند. الکتروکاردیوگرام ممکن است برای تشخیص نشانه‌های حمله قلبی یا مشخصات الکتریکی دیگر در قلب کمک کند. تست‌های اسپیرومتری برای اندازه‌گیری جریان هوا و گنجایش شش‌های بیمار استفاده می‌شود که می تواند کمک کند و اندازه مشکلات تنفسی فرد مشخص گردد. سایر تست‌ها برای اندازه‌گیری اکسیژن خون بیمار و گنجایش خون برای جابجایی اکسیژن، انجام می‌گیرد.

درمان تنگی نفس

درمان تنگی نفس به علت تنگی نفس بستگی دارد. برای مثال چنانچه فردی به دلیل تقلای بیش از حد و فعالیت جسمانی، دچار تنگی نفس شده باشد؛ پس از توقف آن به حالت عادی برمی‌گردد. در شرایط شدیدتر نیاز به دریافت اکسیژن است‌. افرادی که آسم یا COPD دارند، ممکن است نیازمند استفاده از برونکودیلاتورهای استنشاقی باشند. برای افرادی که به بیماری قلبی دچار هستند، باید تحت نظر پزشک برای درمان آن اقدام نمایند تا پزشک به آن‌ها کمک کند راحت‌تر نفس بکشند. این اقدامات شامل برنامه درمانی است که به پیشگیری از رخدادهای تنگی نفس حاد کمک می‌کند و در عین حال سیر پیشرفت بیماری کلی را آرام می‌‌کند.

همانطور که گفته شد علت تنگی نفس در برخی از افراد چاقی مفرط است. چاقی نه‌تنها به ارگان‌های بدن فشار وارد می‌کند، بلکه هنگام فعالیت جسمانی فرد را با تنگی نفس روبرو می‌نماید. برای درمان چاقی مفرط باید از تحرک در کنار رژیم غذایی اصولی استفاده نمایید. غذایی اصولی به شما کمک می‌کند نه‌تنها مواد مغذی بدن خود را تامین نموده و از پرخوری جلوگیری کنید، بلکه با رسیدن به تناسب اندام در شرایط اصولی، سلامتی خود را ارتقا دهید.

دکتر مهسا موسوی، فوق تخصص بیماری های ریه و آسم

دارای بورد فوق تخصصی، عضو انجمن متخصصان ریه اتحادیه اروپا و ایران

لازم به ذکر است که خدمات اسپیرومتری، برونکوسکوپی، تست خواب و توراسنتز مایع پلور(کشیدن آب ریه) توسط پزشک انجام میشود

جهت هماهنگی با مطب تماس بگیرید

آدرس مطب : مشهد- میدان بیمارستان امام رضا- ساختمان پزشکان سیمرغ – طبقه سوم – مطب دکتر مهسا موسوی

شماره تماس : 38584681-051